Η μουσική ως γέφυρα μεταξύ Ελλάδας και Ινδίας

H Nathalie Bossant οργανώνει για πρώτη φορά στο νησί της Πάτμου μια συναυλία Ντρουπάντ, με δύο από τα πιο ιδιαίτερα και αρχαία μουσικά όργανα της Ινδίας — την Rudra Veena και το Pakhawaj, το Σάββατο 11 Οκτωβρίου, στις 8:00 μ.μ., στο Πάτμιον Πολιτιστικό Κέντρο.

Η ινδική κλασική μουσική ανήκει στην ίδια ευρύτερη οικογένεια με την ελληνική, την τουρκική και την αραβική μουσική – την τροπική μουσική. Σε αυτήν, κάθε δόνηση και κάθε μελωδική φράση θεμελιώνεται στη σχέση της με μια βασική νότα, η οποία λειτουργεί ως τονική αναφορά της κλίμακας. Μέσα από αυτή τη βάση αποκαλύπτονται και βιώνονται τα μικροδιαστήματα ανάμεσα στους ήχους, με τρόπο που ανοίγει έναν πιο λεπτοφυή κόσμο ακρόασης. Δύο παραδόσεις που φτάνουν από τα βάθη του χρόνου, η Βυζαντινή μουσική στην Ελλάδα και η Ντρουπάντ στην Ινδία, έχουν ως κύριο όργανο την ανθρώπινη φωνή.

Μονοφωνικές και πλούσιες σε μικρομόρια μελωδικές γραμμές, συναντιούνται σε κοινές κλίμακες αλλά και σε μια πνευματική διάσταση, καθώς ο ήχος και οι στίχοι τους υμνούν το Θείο. Και οι δύο παραδόσεις αναπτύσσουν πλούσια ρυθμικά σχήματα, μετρώντας τον χρόνο σε κύκλους: 7, 9, 10, 12, 14, 16 και πολλούς ακόμη∙ άλλοτε στην κλασική έκφραση κι άλλοτε μέσα από την καθημερινή ζωή, όπως το ζεϊμπέκικο ή ο καλαματιανός. Η φαινομενική απλότητα αυτών των μουσικών δρόμων γεννά ένα εξαιρετικά πλούσιο πλέγμα μελωδίας και ρυθμού. Παρότι μπορούν να ακουστούν ως μουσική ψυχαγωγία, στην ουσία αποτελούν μουσικό διαλογισμό, μια λεπτή θεραπεία μέσω του ήχου.

Κοινές ιστορίες αντηχούν και στις δύο παραδόσεις: ένα θεϊκό όργανο ως δώρο στον άνθρωπο. Ο Ερμής χάρισε τη λύρα, όργανο του Απόλλωνα∙ ενώ στην Ινδία, ο Σίβα δημιούργησε τη Ρούντρα Βίνα, το αρχαιότερο έγχορδο όργανο που σχεδιάστηκε μελετώντας το ανθρώπινο σώμα. Όπως στην Ελλάδα ακούμε για τον Ορφέα, που με τη λύρα του μπορούσε να μαλακώσει τα τείχη μιας πόλης, έτσι και στην Ινδία οι Ράγκα θεωρούνται δυνάμεις που επηρεάζουν τον καιρό και αποδίδονται σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας ή εποχές.

Από την αρχαιότητα ως σήμερα, Ελλάδα και Ινδία μοιράζονται την ιδέα ότι η μουσική και ο ρυθμός συνοδεύουν και εκφράζουν την ανθρώπινη καθημερινότητα. Είτε ως κλασική τέχνη, είτε ως θρησκευτική ψαλμωδία, είτε ως λαϊκή μουσική, η ρίζα παραμένει κοινή: η μονοφωνική προσέγγιση, πλούσια σε ήχους, τρόπους και ρυθμούς. Οι δύο παραδόσεις έχουν να κερδίσουν πολλά ακούγοντας η μία την άλλη∙ μέσα από τη φωνή, την ποικιλία των οργάνων και την αστείρευτη δύναμη των κρουστών.

Η σχέση Ελλάδας και Ινδίας χάνεται στα βάθη της ιστορίας και συνεχίζει να ρέει φυσικά έως και σήμερα. Σε πολλά αρχαία κείμενα συναντάμε την ιδέα ότι η αρχή της δημιουργίας ξεκίνησε με τον λόγο και τον ήχο. Μια παλιά ιστορία λέει πως όταν ο Θεός ζήτησε από την ψυχή να κατοικήσει το ανθρώπινο σώμα, εκείνη αρνήθηκε λέγοντας ότι θα ήταν φυλακή. Τότε ο Θεός πρόσταξε τους Αγγέλους να τραγουδήσουν. Η ψυχή, παρασυρμένη από τον χορό του ήχου, μπήκε μέσα στο σώμα όπου και έμεινε. Έκτοτε, κάθε φορά που η ψυχή ακούει μουσική, θυμάται έστω και για λίγες στιγμές εκείνη την αρχέγονη ελευθερία∙ μια άλλη αίσθηση του χρόνου∙ ένα ταξίδι πέρα από τα στενά όρια του σώματος.

Η είσοδος είναι ελεύθερη.